وێنەی 2. مۆدێلی چەمکی کە نیشان دەدات کە چۆن دەستڕاگەیشتن بە پاشماوەی خۆراکی گیانلەبەرە کێوییەکان دەتوانێت ئیکۆلۆژیای گیانلەبەرە کێوییەکان بگۆڕێت
و ڕەفتار و جۆرەکانی تر و پرۆسەی ئیکۆلۆژی، هەروەها ململانێی مرۆڤ و گیانلەبەرە کێوییەکان توندتر دەکەنەوە.
مۆدێلەکە دوو دۆخی ئیکۆسیستەم لەخۆدەگرێت. لە دۆخی ئیکۆسیستەمی یەکەمدا، بەکارهێنانی پاشماوەی خۆراک لەلایەن گیانلەبەرە کێوییەکانەوە ڕاستەوخۆ
کاریگەری لەسەر ئیکۆلۆژی و ڕەفتاری گیانلەبەرە کێوییەکان هەیە (بۆ نموونە، گۆڕانکاری لە خۆراک، زۆری، مێژووی ژیان، کۆمەڵایەتی،
و بەکارهێنانی شوێنی نیشتەجێبوون). لە ماوەی چەندین نەوەدا، ئەم کاریگەرییە ڕاستەوخۆیانە ئەگەری زۆرە بە شێوەیەکی ناڕاستەوخۆ کاریگەرییان لەسەر ئەوانی دیکە هەبێت
جۆرەکان و پرۆسەی ئیکۆلۆژی، کە لە ئەنجامدا دەبێتە هۆی دروستبوونی دۆخی ئیکۆسیستەم 2. لە هەردوو ئیکۆسیستەمدا
دەڵێت کاریگەری لەسەر مرۆڤ و بژێوی مرۆڤ دەبێت، بەتایبەتی لەڕێگەی گواستنەوەی نەخۆشیەوە،
نێچیرکردن بۆ سەر ئاژەڵ، و هێرشکردنە سەر مرۆڤ لەلایەن گیانلەبەرە کێوییەکانەوە.
زبڵدانەکان لە پارکە نەتەوەییەکەی یێڵۆوستۆن لە ساڵانی حەفتاکان [18]. دەستکاریکردنی تاقیکاری لە پاشماوەی خۆراکدا بریتییە لە…
هەروەها ئەگەری هەیە [56]. ئەنجامی ئەم تاقیکردنەوانە یارمەتیدەر دەبێت بۆ ئاگادارکردنەوەی باشترین ستراتیژییەکانی بەڕێوەبردن
بۆ وەرگرتنی کاتێک پاشماوەی خۆراک لادەبرێت. بۆ نموونە ڕەنگە پێویستی بە دەستێوەردانی ڕاستەوخۆ هەبێت لە ڕێگەی ڕاستەوخۆ
کەمکردنەوەی زۆری هەندێک جۆر بۆ پاراستنی هەندێکی تر (شێوەی ٣). تا ئەو جۆرە لێکۆڵینەوەیانە تەواو دەبن،
ڕەوتی کاریگەرییەکانی لابردنی سەرچاوەی خۆراکی زۆر کە مرۆڤ دابینی دەکات ڕوون نابێتەوە [57]. هەرچۆنێک بێت,
ئەگەر سەرچاوەی خۆراکەکە بمێنێتەوە، ئێمە دەزانین کە دەرئەنجامەکانی بۆ گیانلەبەرە کێوییەکان، پرۆسەکانی ئیکۆسیستەم و…
بژێوی ژیانی مرۆڤ زیاتر نەرێنییە (شێوەی ٢)، بۆیە ڕەنگە لابردنی و بە شێوەیەکی دروست گونجاو بێت
بەڕێوەبردنی بەفیڕۆدانی کشتوکاڵی و خۆراک تەنانەت ئەگەر کاریگەرییەکانی لێدان ڕوون نەبێت.
بەردەوامیی 2017، 9، 1269 6 لە 9
هەروەها بەفیڕۆدانی خۆراک ئەگەری هەیە [56]. ئەنجامی ئەم تاقیکردنەوانە یارمەتیدەر دەبێت بۆ ئاگادارکردنەوەی باشترینەکان
ستراتیژییەکانی بەڕێوەبردن بۆ وەرگرتنی کاتێک پاشماوەی خۆراک لادەبرێت. بۆ نموونە ڕەنگە پێویستی بە ڕاستەوخۆ هەبێت
دەستێوەردان بە کەمکردنەوەی ڕاستەوخۆی زۆری هەندێک جۆر بۆ پاراستنی هەندێکی تر (شێوەی ٣). تا
ئەم جۆرە لێکۆڵینەوەیانە تەواو دەبن، ڕەوتی کاریگەرییەکانی لابردنی سەرچاوەی خۆراکی زۆر کە لەلایەن مرۆڤەوە دابینکراوە
ڕوون نابێتەوە [57]. بەڵام ئەگەر سەرچاوەی خۆراکەکە بمێنێتەوە، دەزانین کە دەرئەنجامەکانی بۆ…
گیانلەبەرە کێوییەکان، پرۆسەی ئیکۆسیستەم و بژێوی مرۆڤەکان زۆربەیان نەرێنی بن (شێوەی ٢)، بۆیە لەوانەیە وابێت
پەیوەندیدارە بۆ لابردن و بەڕێوەبردنی دروستی پاشماوەی کشتوکاڵی و خۆراک تەنانەت ئەگەر t
کاریگەری پاشماوەی خۆراک لەسەر گیانلەبەرە کێوییەکان و مرۆڤەکان
تۆماس ئێم نیوسۆم 1،2،3،4،* و لیلی ئێم ڤان ئیدن 2 ئایدی
1 قوتابخانەی زانستە ژیان و ژینگەییەکان، سەنتەری ئیکۆلۆژیای یەکگرتوو،
زانکۆی دیکین (کەمپی بورود)، جیلۆنگ ڤی ئای سی ٣١٢٥، ئوسترالیا
2 قوتابخانەی ژیان و زانستە ژینگەییەکان، زانکۆی سیدنی، سیدنی NSW 2006، ئوسترالیا؛
lily.vaneeden@sydney.edu.au
3 پرۆگرامی جیهانی ترۆفیک کاسکەیدز، بەشی ئیکۆسیستەمی دارستان و کۆمەڵگا، زانکۆی ویلایەتی ئۆریگۆن،
کۆرڤالیس، ئۆ ئاڕ ٩٧٣٣١، ئەمریکا
4 قوتابخانەی زانستی ژینگە و دارستان، زانکۆی واشنتۆن، سیاتڵ، WA 98195، ئەمریکا
* نامەنووسی: t.newsome@deakin.edu.au یان tnew5216@uni.sydney.edu.au؛ تەلەفۆن: +61-2-9351-4470
وەرگیراو: ٢٨ی نیسانی ٢٠١٧؛ وەرگیراو: ٧ی تەمموزی ٢٠١٧؛ بڵاوکراوەتەوە: ١٩ی تەمموزی ٢٠١٧
پوختە: کەمبوونەوەی لەدەستدان و بەفیڕۆدانی خۆراکی مرۆڤ پرسێکی جیهانییە بۆ چارەسەرکردنی هەژاری
و برسێتی لە گەلانی هەژارتردا، و بۆ کەمکردنەوەی شوێنپێی ژینگەیی کەرتی کشتوکاڵ.
بەڵام پرسێکی سەرهەڵدەدات ئەوەیە کە ئەو خۆراکانەی مرۆڤ بەفیڕۆی دەدەن زۆرجار بۆ گیانلەبەرە کێوییەکان دەستیان پێدەگات، ئەمەش کاریگەری…
ئیکۆلۆژی و ڕەفتاری گیانلەبەرە کێوییەکان، هەروەها پرۆسەی ئیکۆلۆژی و داینامیکی کۆمەڵگا. لێرەدا ئێمە…
تیشک بخەنە سەر ڕادەی ئەم جۆرە کاریگەرییانە، بە سوودوەرگرتن لە نموونەکانی نێچیرەکانی شیردەر و ئەوانی تر
گروپە تاکسۆنۆمیەکان. پاشان دوو مۆدێلی چەمکی دادەڕێژین. یەکەمیان نیشان دەدات کە چۆن گیانلەبەرە کێوییەکان دەستیان بە…
بەفیڕۆدانی خۆراک دەتوانێت ململانێی مرۆڤ و گیانلەبەرە کێوییەکان زیاتر بکات. دووەمیان تیشک دەخاتە سەر ئەوەی کە کاتێک خۆراک بەفیڕۆ دەچێت
لاببرێت، پێویستە چاودێری کاریگەرییەکانی لەسەر گیانلەبەرە کێوییەکان و پرۆسەکانی ئیکۆسیستەم بکرێت. چەمکی
مۆدێلەکان گرنگن کاتێک لەبەرچاو دەگیرێن کە بڕێکی زۆر لە پاشماوەی خۆراک بە مەبەست و…
بەبێ مەبەست بۆ گیانلەبەرە کێوییەکان لە سەرانسەری جیهان دابین کراوە. ئێمە بەو ئەنجامە دەگەین کە پێویستییەکی بەپەلە هەیە بۆ گۆڕانکاری
شێوازی بەڕێوەبردنی خەڵک لە ئێستادا ئەو خۆراکانەی بەرهەمی دەهێنین.